Sivas Kongresi

Mustafa Kemal’in Amasya gesi ile yaptığı çağrı üzerine, 1.Dünya Savaşı’ndan sonra işgale uğrayan Türk topraklarını kurtarmak ve Türk milletinin bağımsızlığını sağlamak için çareler aramak amacıyla seçilmiş ulus temsilcilerinin Sivas’ta biraraya gelmesiyle, 4 Eylül1919 11 Eylül1919 tarihleri arasında gerçekleşen ulusal kongredir.

Sivas Kongresi’nde alınan kararlar, daha önce gerçekleştirilen Erzurum Kongresi kararlarını genişleterek tüm ulusu kapsar bir nitelik kazandırmış ve yeni bir Türk Devleti’nin kuruluşuna temel olmuştur; bu nedenle Sivas Kongresi’nin Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki önemi büyüktür.



Sivas Kongresi Çalışmaları ve Alınan Kararlar



Sivas Kongresi 4 Eylül 1919 Perşembe günü saat 14.00’de Sivas Lisesi (o zamanki adıyla Mektebi Sultani) salonunda toplantının davetçisi ve düzenleyicisi olan Mustafa Kemal’in açılış konuşması ile başladı. İlk oturumda yapılan gizli oylamada 3 aleyhte oy dışında tüm oyları alan Mustafa Kemal, Kongre Başkanlığı'na seçildi.Bekir Sami ve Rauf Bey’ler Başkan yardımcılıklarına seçildi.

5 Eylül1919 günü saat 14:30’da başlayan ikinci oturumda kongre delegeleri, daha önce bir komisyon tarafından hazırlanan yemin metni üzerinde tartıştılar ve "vatanın kurtuluşu ve milletin mutluluğundan başka hiçbir kişisel maksat izlemeyeceklerine; mevcut siyasi partilerin hiçbirinin amaçlarına hizmet etmeyeceklerine" dair yemin ettiler.



7 Eylül1919 tarihindeki üçüncü oturumda Erzurum Kongresi Tüzüğü’nün metni görüşüldü yapılacak değişiklikler aynı gün karara bağlandı. Doğu illeri için öngörülen hüküm ve şartlar, bütün ülkeyi kapsayacak biçimde değiştirildi.

8 Eylül1919 tarihinde gerçekleşen dördüncü oturumda İsmail Fazıl Paşa, Bekir Sami ve İsmail Hakkı Bey’ler tarafından kongreye verilen Amerikan mandası konusudaki muhtıra tartışıldı. Yoğun tartışmalar sonrasında muhtıra geri çekildi.

9 Eylül1919 Salı günü yapılan beşinci oturumda Ankara’da bulunan Ali Fuat Paşa’ya telgraf çekilerek Anadolu Kuvayi Milliye Başkomutanlığı’na getirildiği bildirildi. Meclisi Mebusan’ın bir an önce açılması, Damat Ferit Paşa hükümetinin değiştirilmesi konuları görüşüldü.

10 Eylül1919 tarihli altıncı oturumda, delegeler Kongre’nin mali ihtiyaçlarına katkıda bulunmayı kabul ettiler. Haftada iki kez yayınlanacak İradei Milliye adlı bir gazetenin çıkarılmasına karar verdiler. Gazetenin ilk sayısı 14 Eylül’de çıktı ve üç yıl boyunca yayın yaptı.



Sivas Kongresi'nin toplandığı salon, Atatürk Kongre ve Etnografya Müzesi, Sivas





11 Eylül1919 günü yapılan son oturumda çeşitli isimlerdeki cemiyetlerin Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti altında birleştirilmesi bir bildiri ile millete açıklandı. Her türlü işgale karşı müdaafaa kararı alındı. Kongre Temsil Heyeti’ne 6 yeni üye seçildi. Damat Ferit Paşa hükümetine duyulan güvensizliği padişaha bildirmek ve yeni bir hükümet kurulmadıkça İstanbul ile ilişkileri kesmek kararı alındı. Padişaha doğrudan ulaşmak mümkün olmayınca ve verilen süreler dolunca, 12 Eylül sabahından itiberen İstanbul ile ilişkilerin kesilmesi kararı alındı ve tüm merkezlere bildirildi.

Kongre, Umumi Kongre Heyeti adına yayınlanacak bir beyanname hazırlayarak çalışmalarına son verdi.

12 Eylül1919 günü Sivas Halkının davetli olduğu bir açık oturum yapıldı.

Sivas Kongresi’nde seçilen 6 kişinin, Erzurum Kongresi’nde seçilen 9 kişilik Temsil Kurulu’na eklenmesiyle oluşturulan 15 kişilik yeni Temsil Kurulu, Türkiye Büyük Millet Meclisi açılıncaya kadar ülkeyi yönetmiş; böylece Mustafa Kemal Paşa’nın Sivas’a geldiği 2 Eylül 1919 tarihinden Temsil Kurulu ile birlikte Ankara’ya hareket ettikleri 18 Aralık1919 tarihine kadar Sivas, fiilen ülkenin başkenti olmuştur.



Kongre Delegeleri



Kongrede doğu illeri adına delege olarak Erzurum Kongresi’nde seçilen Heyet’i Temsiliye (Temsil Kurulu) üyeleri bulunuyordu. Batı ve Orta Anadolu illerinden gelen diğer temsilcilerin de katılımı sayesinde Sivas Kongresi, ulusal bir kongre niteliği kazanmıştı.

Kongreye katılan delege sayısı tartışmalı bir konudur. Ankara gibi bazı illerde valilik baskısı ile delege seçimi gerçekleşememiş, bazı illerden seçilen delegelerin ise yola çıkması engellenmiş, bu nedenle kongreye katılamamış veya kongre çalışmaları bittikten sonra Sivas’a gelebilmişlerdi. Sonradan katılanlar ile birlikte delege sayısının 41’i bulduğu söylenebilir (Farklı kaynaklara göre 31,33, 38 katılımcı vardır.)

Delege listesi aşağıdaki gibidir:

Mustafa Kemal (Atatürk), Temsil Kurulu Başkanı (Erzurum), Ordu Müf. İstifa

Hüseyin Rauf (Orbay), Temsil Kurulu Üyesi (Sivas), Em. Deniz subayı

Bekir Sami (Kunduk), Temsil Kurulu Üyesi (Sivas), Mülkiyeli Vali

Fevzi (Baysoy), Temsil Kurulu Üyesi (Erzincan), Din adamı Şeyh

Raif (Dinç),Temsil Kurulu Üyesi (Erzurum), Hukukçu Yargıç

Refet (Bele), Canik (Samsun)(TKÜ), Asker (Albay)

Kara Vasıf , Antep, Emekli Albay

İsmail Hami (Danişment), İstanbul, Mülkiyeli Tarihçi

İsmail Fazıl (Cebesoy), İstanbul, Emekli General

Hikmet Boran, Ask. Tıb. Öğr. Tem.(İst.), Tıbbiye Öğrencisi

Ahmet Nuri , Bursa, İlmiye sınıfı Hocası

Osman Nuri (Özpay), Bursa, Hukukçu Avukat

Hüseyin (Bayraktar), Eskişehir, Tüccar

Hüsrev Sami (Kızıldoğan), Eskişehir, Subay

Halil İbrahim (Sipahi), Eskişehir, Tüccar Bld. Bşk.

Mehmet Şükrü (Koçzade), A. Karahisar, Hukukçu

Salih Sıtkı (Kesrioğlu), A. Karahisar, Mülkiyeli

Bekir (Gümişioğlu),A. Karahisar, Öğretmen

Abdurrahman Dursun (Yalvaç), Çorum, Öğretmen

Mehmet Tevfik (Ergun), Çorum, Öğretmen

İbrahim Süreyya (Yiğit), Alaşehir (Saruhan), Mutasarrıf

Macit (Suner) Alaşehir (Manisa) Hakim (Yargıç)

Mehmet Şükrü (Dalamanlı), Denizli , Hukukçu

Yusuf (Başağazade), Denizli, Hukukçu Zıraatçı

Necip Ali (Küçüka), Denizli, Hukukçu Yargıç

Hakkı Behiç (Bayiç), Denizli, Mülkiyeli

Sami Zeki, Kastamonu, Emekli Subay

Nuri (Tatlızade), Kastamonu, Tüccar

Halit Hami (Mengi), Bor (Niğde), Tüccar Beld. Bşk.

Mustafa (Soylu), Niğde, Öğretmen

Yusuf Bahri (Tatlıoğlu),Yozgat, Çiftçi

Osman Remzi (Öğüt), Nevşehir, Memur

Mazhar Müfit (Kansu), Denizli (Hakkari), Valilikten istifa

Hasan ? ?

Süleyman (Boşanlı – Boşnak), Samsun(Canik), Çiftçi – Denizci

Aşağıdaki isimler ise Sivas Kongresi'ne delege olarak seçilmişler, ancak kongre çalışmaları sona erdikten sonraki günlerde Sivas'a gelebilmişlerdir.

Nuh Naci (Yazgan), Kayseri, Tüccar

Ahmet Hilmi (Kalaç), Kayseri, Kaymakam

Ömer Mümtaz (İmamzade), Kayseri, Tüccar

İhsan Hamit (Tigrel), Diyarbakır, Eğitimci

Bursa delegeleri gösterilen askerlikten istifa etmiş Necati (Kurtuluş) ve hukukçu Asaf (Doras)'a kongre tutanaklarında rastlanmadığı halde, bazı eserlerde isimleri geçmektedir.

Mustafa Kemal, delegelerin otelde kalmasını yasakladığı için Sivaslıların evinde kaldılar. Şekercizade İsmail Efendi çok sayıda delegeyi evinde uzun süre misafir etti. Kongre Başkanı Mustafa Kemal Paşa, Kongrenin yapıldığı lise binasında hazırlanan odada kaldı.



Sivas Kongresi Temsil Heyeti



ERZURUM KONGRESİNDE SEÇİLMİŞ OLANLAR

1 Mustafa Kemal Paşa (3. Ordu Komutanı iken askerlikten ayrıldı)

2 Hüseyin Rauf Bey (Bahriye Eski Nazırı ve askerlikten ayrılma)

3 Hoca Raif Efendi (Erzurum eski Mebusu)

4 İzzet Efendi (Eski KaymakamMebus)

5 Servet Bey (Trabzon Eski Mebusu)

6 Sadullah Efendi (Bitlis eski mebusu)

7 Hacı Fevzi Efendi (Erzincan Nakşi Bendi Şeyhi)

8 Bekir Sami Bey (Beyrut eski valisi)

9 Hacı Musa Efendi (Mutki'de Aşiret Reisi)

Heyeti Temsiliyece seçilmiş Olanlar:

10 Refet Bey (3. Kol ordu Komutanı iken askerlikten ayrılma).

SİVAS KONGRESİNDE SEÇİLENLER:

11 Kara Vasıf Bey (Gaziantep Delegesi, Kurmay Albaylıktan emekli)

12 Mazhar Müfid Bey (Hakkari delegesi, Eski mutasarrıf)

13 Ömer Mümtaz Bey (Adana eski mebusu)

14 Hüsrev Sami Bey (Eskişehir Delegesi, Askerlikten ayrılma)

15 Hakkı Behiç Bey (Denizli delegesi, Eski Mutasarrıf)

16 Ratıp Zâde Mustafa Bey (Niğde Delegesi)