RÖNESANS
15. ve 16 yy larda Avrupa’da bilmi2edebiyat ve sanat alanında yeniliklerin meydana geldiği döneme “yeniden doğuş” anlamına gelen Rönesans denir.
Rönesans’ın Sebepleri:
1. Kâğıt ve matbaanın icadı.
2. Coğrafi keşiflerden sonra Avrupa’da sanattan zevk alan zengin bir sınıfın ortaya çıkması.
3. İstanbul’un fethinden sonra birçok bilim adamının İtalya’ya giderek çalışmalarda bulunması.
4. Coğrafi keşiflerin etkisi.
5. Antik kültürün ( Eski Yunan kültürü ) incelenmesi.
Rönesans ilk olarak İtalya’da başladı.Daha sonra diğer Avrupa ülkelerine yayıldı. Bu dönemde insan
ve insana ait değerlere ön palana çıkaran hümanizm akımı ortaya çıkmıştır.Bu dönemde edebiyat alanında
Dante Petrark ve Makyavelresim alanında Leonardo da Vinci heykeltıraşlık alanında Mikelanj mimarlık alanında Rafael önemli sanatçılardır.
Rönesans’ın Sonuçları:
1. Bilim ve teknik alanında gelişmeler oldu.
2. Hür düşünce ve yeni sanat anlayışları ortaya çıktı.
3. Skolastik düşünce yerini bilimsel düşünceye bıraktı. Gözlem ve deney önem kazandı.Akılcılık egemen olmaya başladı.
4. Avrupa’da gelişmenin ve ilerlemenin hız kazanmasına neden oldu.
5. Avrupa’da bilim ve teknik alandaki gelişmelerin önünü açtı.
Rönesans İtalya'da başlamış Fransa Almanya İngiltere XVII.yy.da da İspanya ve Hollanda' ya yayılmıştır.
İtalya'da Başlamasının Nedenleri :
Coğrafi Konumu: Akdeniz ülkesi olarak Antikite ve İslam Kültür ve Uygarlığı ile tanışmıştır.
Ekonomik Durumu: Akdeniz ticaretiyle uğraştığından İtalyan şehirleri zenginleşmişlerdi.
Tarihsel Durumu: İtalya ; Roma Yunan ve Hellen uygarlıklarının izlerini ve birikimini taşıyan zengin bir uygarlık merkeziydi.
Siyasal Durumu: Şehir devletleri şeklindeki yaşamda insanlar daha özgürdüler.
Dinsel Nedenler: Roma Hıristiyanlığın dinsel merkeziydi. Papa bütün Avrupa'da etkili bir dini liderdi. Papa Hıristiyanlarca ziyaret edilir ve kilise'ye bağışta bulunulurdu.
İtalya 'da Rönesans Hareketleri :
1. Edebiyat Alanında :
*İtalya'da Rönesans hareketleri " Hümanizma " ile başlamıştır. ( Antikite edebiyatının incelenmesidir.)
*Yunanca Latince ve İbranice metinler Eflatun Napoli YeniRoma Akademilerinde incelenmiştir.
*Hümanizmanın öncüleri ; Dante Petrark Bokaçius' dur. ( XIV.yy)
*XV. ve XVI. yy.da Makyavel Gişarden Ariyosto ve Tosso Hümanizmanın önde gelen isimleridir.
2. Güzel Sanatlar Alanında :
a. Resim :
*Anatomi Biliminin gelişmesi perspektifin incelenmesi insan vücuduna ve güzelliğe değer verilmesiyle resimde Rönesans doğmuştur.
*İtalya'da zamanla üç resim okulu oluşmuştur. Venedik Okulu ; daha çok manzara resmi yapmışlardır. ( Paysagiste) en önemli temsilcisi Tisiyen' dir. Floransa Okulu ; İnsan vücuduna perspektif ve Anatomi'ye değer vermişlerdir. Temsilcilerinden Ciyoto İtalyan resmini Bizans etkisinden kurtarmış ve resimde Rönesans'ın doğmasını sağlamıştır. Önemli temsilcileri Leonardo da Vinci Mikel Anj ( Mikelancelo ) dır. Roma Okulu ; Dini konuları işlemişlerdir.En önemli temsilcisi "Rafeal" ( Rafeal Sanzino ) dir.
b. Mimarlık ;
*Rönesans devrinin mimarları ortaçağ mimarisi olan Gotik tarzını terk etmişler ve yeni bir mimari üslup oluşturmuşlardır.
*En önemli temsilcileri " Bramant " ve " Mikel Anj " dır.
c. Heykeltıraşlık :
*Antik dönem heykellerinin incelenmesi ve kopya edilmesiyle heykeltıraşlık gelişmiştir.
*En önemli temsilcileri ; Donatello Giberti Mikel Anj dır.
Rönesans Hareketlerinin Diğer Avrupa Ülkelerine Yayılması :
İtalya' da başlayan Hümanizma ve Rönesans hareketleri; İtalya'nın Din ve Kültür merkezi oluşundan ve İtalya'nın Fransaİspanya ve Almanya arasında paylaşılamaması nedeniyle çıkan İtalya Savaşlarının etkisiyle batı Avrupa'ya yayılmıştır.
Fransa'da Rönesans :
Kralların etkisi ve çalışmalarıyla başlamıştır. Önemli temsilcileri ; Rable ( Rabelais ) Ronsar ( Ronsard ) Montaigne Hümanizmada. Piyer Lesko Jan Bülan mimarideJan Gojon heykeltıraşlıkta Fransuva Klue resimde.
İngiltere' de Rönesans: En önemli temsilcisi HamletOtelloRomeo ve Jülyet'in yazarı Şekspir ( Shakespeare) dir.
İspanya' da Rönesans: Don Kişot 'un yazarı " Cervantes "
Hollanda' da Rönesans: Ressam " Rambrand "
rönesans
xiv. yüzyil ortasinda italyada meydana gelen xv. ve xvi yüzyillarda bati avrupadaki ülkelere yayilan edebiyat sanat ve bilim alanindaki uyanişa verilen ad. rönesans avrupada orta çağdan yeni çağa geçişi hazirlayan bir harekettir. ilkin italyada başlamiştir italya da donte (1265 1321) petrarca (1304 1374) boccacio (1313 1375) gibi yazarlar rönesans hareketinin öncüsü olmuşlardir.
rönesans hareketinin başlamasinin sebepleri arasinda şunlar vardir:
eski Yunan ve latin edebiyat felsefe ve bilimlerinin incelenmesi bunlarin okullarda okutulmağa başlanmasi; matbaanin icadi ile geniş Halk kitlelerinin yeni buluş ve düşünüşleri kolayca okuyabilme imkâninin sağlanmasi : avrupada bilim adamlarini ve sanatkârlari koruyan bir sinifin meydana gelmesi.
eski lâtin ve Yunan medeniyetinin izlerini taşiyan italya bu yeni hareketin öncüsü olan memleket olmuştur.
buralar avrupa nin öbür ülkeleri gibi krallarin emrinde olan ülkelerden daha serbest daha hür bir durumdaydilar. çoğu ticaretle geçinen zengin kimselerden meydana gelen Halkkilisenin baskisina pek aldirmadan yaşiyordu zengin aileler sanatçilari korumayi eski eserleri toplamayi bir vazife biliyorlardi. böylece yavaş yavaş eski Yunan ve lâtin eserlerine karşi bir ilgi uyanmiş; istanbul un türkler eline geçmesi üzerine birçok bizansli bilginler eski elyazmalarini alarak italya ya göç edince bu ilgi daha belirli bir şekil almiştir. uzun zamandan beri kapali duran unutulan Yunan ve lâtin edebiyat ürünleri yeniden ortaya çikarilmiş eski metinler çoğaltilmaya karşilaştirilmaya açiklanmaya başlanmiştir. matbaaciliğin yayilmasi ile bu metinler daha geniş bir alana daha çabuk yayilmiş rönesans hareketi hizlanmiştir. dante petrarca boccaciodan sonra Machiavelli (1469 1527) ariosto (1474 — 1533) tasso (1544 95) gibi yazarlar yetişmiştir. italyan rönesans hareketi yalniz edebiyat alaninda kalmamiş güzel sanatlar alanina da yayilmiştir. giotto (12661337) botticelli (144 1510) leonardö da vinci (1452 1519) michelangelo (1475 1564) raphael (1483 1520) gibi ressam ve heykeltiraşlar brunellesehi (1337 1446) bramante (1455 1515) gibi büyük mimarlar yetişmiştir. italyanin avrupa ile doğu ülkeleri arasindaki ticareti elinde tutmasi avrupanin öbür ülkeleriyle sürekli münasebetlerde bulunmasi italyan rönesans hareketinin buralarda da yayilmasini sağlamiştir.
fransada rönesans hareketi paris üniversitesinde yunanca okutan gregorio tifemasin (1415 66) etkisiyle başlamiştir. başlangiçta ortaçağ düşünüşüyle hareket eden bilginler ve sanatçilar bu harekete karşi koymak istedilerse de engel olamamişlar charles viii.in napoliyi ele geçirmesi fransizlari italyan rönesans ürünleriyle doğrudan doğru ya karşi karşiya getirmiştir. asil fransiz rönesans i françois i. zamaninda kendini göstermiş. bude ve scaliger gibi bilginler eski Yunan üzerine araştirmalara hiz verirken ronsard ile onun çevresinde birleşip plelade adini alan topluluk da eski eserlerden aldiklari ilhamla yeni bir fransiz edebiyati meydana getirmeğe başlamişlardir. rabelais (1494 1553) ronsard (152485) montaigne (1533 92) bu hareketin en önemli yazarlaridir.
almanyada da rönesans italyada okuyan öğrencilerin etkisiyle başlamiştir. johann reuehin (1452 1522) meanchton (1497 1560) en çok da hollandali Erasmus (1467 1536) eliyle canli bir şekil almiştir.
xv. yüzyil sonlarinda italyada padua bolonya floransa gibi üniversitelerde rönesans hareketini inceleyen ingiliz bilginleri yurtlarina dönünde oxford cambridge üniversitelerinde bu hareketi yaymaya çalişmişlar; henry viii.nin koruyuculuğu ile ingiliz rönesanssina hiz vermişlerdir. william shakspeare (1564 1616) bu devrin en büyük yazaridir.
rönesans hareketi avrupalilar ve hollandaya da yayilmiştir. ispanyol cervantes (1547 1616) hoîlandali jerome boseh (1460 1516) pieter bruegel (1525 69) bu devrin önemli sanatçilaridir.
rönesans hareketi avrupalilarin eski Yunan ve romanin en iyi sanat ürünleriyle karşi karşiya getirmiştir. resimde heykelcilikte ve mimarlikta yeni bir zevk ve anlayişa yol açmiş eski edebiyat ürünlerini örnek tutarak eserler yazmak isteğini uyandirmiştir. bu zamana kadar başta incil olmak üzere hemen bütün eserler lâtince yazilirken büyük yazarlar eski ürünleri örnek tutan yazilarini kendi dillerinde vermeye çalişmişlardir. bu da bir çok avrupa ülkelerinde millî edebiyatlarin kuruluşuna yol açmiştir.
eski Yunan ve roma eserlerinde daha hür daha çeşitli bir düşünce tarzi kendini göstermekteydi ilerici kiliseler bunlarla ortaçağin daracik düşünüş sistemi arasindaki ayriliği görmüşlerdir : bilim adamlari da bu hür düşünüşten ilham alarak araştirmalarinda değişmez sanilan bir takim kurallara değil deneye kendi buluşlarina önem vermişlerdir. böylelikle rönesans hareketinin sonlarina doğru bilimde de büyük bir ilerleme görülmüştür. copernicus (1473 1543) galileo (1564 1642) kepler 1571 1630) gök cisimlerinin hareketlerini güneş sisteminin özelliklerini ortaya koymuşlar esrarli bir görünüşü olan Simya van helmon (1577 1644). böyle (1627 94) eliyle modern kimya bilimine doğru gelişmiş; newton (1642 1721) modern fiziğin temellerini pare (1517 90) cerrahide vesalius (1514 64) anatomide yepyeni buluşlar ortaya koymuşlardir. harvey (1578 1658) kan dolaşimini bularak anatomi ve tipta büyük bir değişikliğe sebep olmuş; Bacon (1561 1626) daha sonra descartes (1596 1650) deneyin insan aklinin her çeşit araştirmada üstünlüğünü belirtmişlerdir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder