TÜRKLERİN TARİH BOYUNCA KULLANDIKLARI YAZILAR
Bilindiği gibi, Türklerin MÖki yüzyıllarda da çeşitli yazılarla karşılaştığı, bunlardan yararlandığı, hatta özgün bir Türk yazısı geliştirdiği kuşkusuzdur Ne var ki, MÖki çağlara ait bilgilerin yeni buluntularla pekiştirilmesi gerekmektedir
Türklerin MSki yüzyıllarda kullandığı kesin olarak bilinen belli başlı yazılar şunlardır:
1 Göktürk yazısı,
2 Uygur yazısı,
3 Mani yazısı,
4 Soğd yazısı,
5 Çin yazısı,
6 Tibet yazısı,
7 Süryaninasturi yazısı,
8 Brahmi yazısı,
9 Passpa yazısı,
10 Peçenek yazısı,
11 Kuman yazısı,
12 İbrani yazısı,
13 Yunan yazısı,
14 Ermeni yazısı,
15 İslav yazısı,
16 Latiniİslav yazısı,
17 Arap yazısı,
18 Yeni Türk yazısı
TÜRKÇENİN TARİHİ GELİŞİMİ
Türk dilinin oluşumunu yedi aşamada tamamladığı görüşü yaygındır:
Altay Çağı: Türkçe, Altay çağında, henüz ayrı bir dil niteliğini kazanmamıştır Moğolca ve öteki akraba dillerle birlikte, bir AnaAltayca içinde bulunmaktadır
En Eski Türkçe Çağı: En eski Türkçe çağında, Türkçenin AnaAltaycadan ayrıldığı düşünülmektedir Böylece, Türk, Moğol, MançuTunguz hatta Kore ve Japon dilleri ortaya çıkmıştır
İlk Türkçe Çağı: İlk Türkçe çağındaysa Türkçe artık gelişmiş, diğer akraba dillerden ayrılmış bir dildir Hunların konuştuğu Türkçe bu çağda kendini göstermiştir
Eski Türkçe Devresi: Bu devre başlangıçtan 10 yüzyıla kadar olan zamanı kapsamaktadır Bu devrenin bilinen ilk metinleri 8 asırda dikilmiş olan Orhun Anıtları’dır Orhun Anıtları'nda Göktürk alfabesi kullanılmıştır Anıtlarda mükemmel ve işlenmiş bir dille karşılaşıyoruz Bu ise, Türk yazı dilinin daha eski devirlerde meydana gelmiş olduğunu göstermektedir Elimizde belgeler bulunmadığı için bu hususta fazla bir şey söyleyemiyoruz
Eski Türkçeden daha gerisi karanlık devirdir Burada dilimiz Çuvaşça ve Yakutça ile buluşur Çok daha geride de Türkçe, mensup olduğu öteki Altay dilleri ile, yani Moğolca ve Mançuca ile birleşir
En eski yazılı kaynaklarımız olan Orhun Anıtları'nda Bilge Kağan’ın, kardeşi Kül Tigin’le beraber Çinlilere karşı yaptıkları savaşlar ve Türk milletinin bütünlüğünü sağlamak için verdikleri mücadeleler anlatılır Anıtlarda kuvvetli bir hitabet üslubu dikkati çekmektedir Orhun Anıtlarının yazarları Vezir Tonyukuk ile Yolluğ Tigin’dir Eldeki belgelere göre bunlar Türklerin en eski yazarlarıdır
Eski Türkçe döneminin Göktürk Anıtları'ndan sonraki yazılı ürünleri Uygur Türkçesi eserleridir Uygur Türkleri Soğd yazısını ve Mani ile Buda dinlerini kabul etmişlerdir Bu dönemde verilen eserlerin tamamı Mani ve Buda dinleriyle ilgilidir Büyük bir kısmı Turfan kazılarında ele geçen bu eserlerin başta gelenleri Altun Yaruk ve Sekiz Yükmek’tir Bu eserlerde Buda’nın hayatı, Buda dininin esasları anlatılmış, bazı dualara yer verilmiştir
Demek ki, Eski Türkçe Devresi kendi arasında Göktürk Türkçesi ve Uygur Türkçesi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır
Orta Türkçe Devresi: Bu devre 10 yüzyıldan 13 yüzyıla kadar olan zamanı içine almaktadır Bütün Türkler bu dönemde Karahanlı Türkçesini kullanmışlardır Tabii ki bunu yazı dili için söylüyoruz Bu devrede gerek Türk dilinde gerekse Türk kültüründe önemli değişmeler olmuştur İslamiyet resmen kabul edilmiş ve alfabe olarak Arap harfleri alınmıştır
Orta Türkçenin ilk yıllarına ait olan Kutadgu bilig, Divanü Lügatit Türk ve Atabetül Hakayık adlı eserler Ilk İslami Türk eserleri olarak bilinmektedir
Kutabgu Bilig, Yusuf Has Hacip tarafından 1069 yılında tamamlanmış ve Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han’a sunulmuştur Eserin adı “Kutlu Olma Bilgisi” şeklinde günümüz Türkcesine aktarılabilir Kutabgu Bilig, devleti idare edenlerin nasıl davranmaları gerektiğini, halkın ideal bir devlet tarafından nasıl mutlu edilebileceğini, insanların toplum içerisindeki görev ve sorumluluklarının neler olduğunu anlatan dini, ahlaki ve sosyal görüşlerin ağır bastığı manzum bir eserdir ve 6645 beyitten oluşmaktadır Dil ve kültür tarihi bakımından çok önemli bir kitaptır
11 yüzyılda yazılmış olan eserlerden birisi de Kaşgarlı Mahmud’un Divanü Lügatit Türk adlı eseridir Kaşgarlı Mahmut bu eserini Araplara Türkçe öğretmek amacıyla kaleme almıştır Aslında bir lügat olan Divanü Lügatit Türk’te örnek olarak verilen halk şiirleri, atasözleri, deyimler dil ve kültür tarihimiz bakımından son derece önemlidir Kaşgarlı Mahmut aynı zamanda ilk Türk dili bilginidir Eserini “Türk dili ile Arap dilinin at başı yürüdükleri bilinsin” diye yazdığını söylemektedir “Türk dilini öğreniniz, çünkü onların uzun sürecek bir saltanatı olacaktır” hadisini zikreder Kaşgarlı, ilk Türkçü yazarlarımızdandır
12 yüzyılın başında meydana getirildiği sanılan Atabetül Hakayık, Edip Ahmet tarafından yazılmıştır Öğretici mahiyette diniahlakî bir eserdir Edip Ahmet, dinin faziletlerinden, ilimden, cimrilikten, cömertlikten vBulletin bahsetmiştir Eser dörtlükler halinde düzenlenmiştir
Yeni Türkçe Devresi: Bu devre 13 yüzyıldan 20 yüzyıla kadar olan zamanı ihtiva etmektedir 13 yüzyılın sonlarına doğru Doğu ve Batı Türkleri arasında yeni ve birbirinden farklı yazı dilleri meydana gelmeye başlamıştır Doğu Türkçesi, Eski Türkçenin ve Karahanlı Türkçesinin bir devamı olarak ortaya çıkmıştır Doğu Türkçesi, Orta Asya müşterek Türkçesi demektir Batı Türkçesi iki koldan gelişmiştir Bunlar Osmanlı ve Azeri Türkçeleridir Bunlar arasındaki fark 15 yüzyılın sonlarında görülmüştür
Doğu Türkçesinin bir de Kuzey kolu bulunmaktadır 15 yüzyıla kadar devam etmiş olan bu dile Kıpçak Türkçesi diyoruz Kıpçak Türkçesi eserlerine Kuzey Afrika’da ve Mısır’da rastlanmaktadır Daha sonra Kıpçak Türkçesi Oguz Türkçesi ile birleşmiştir
Eski Türkçenin devamı durumunda olan Doğu Türkçesi, 15 yüzyıldan itibaren Çağatay Türkçesi diye de adlandırılmıştır Bu yazı dili 15 yüzyılda Ali Şir Nevai tarafından kurulmuş ve geliştirilmiştir 16 yüzyılda Babür Şah, Çağatay Türkçesinin en önemli temsilcisi olmuşturÇağatay Türkçesinin yerinde bugün Özbek Türkçesi bulunmaktadır
Modern Türkçe Devresi: Bu devre 20 yüzyılı kapsamaktadır 20 yüzyılda önemli yazı dilleri olarak Türkiye Türkçesi , Özbek Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Kazak Türkçesi vBulletin görüyoruz
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder